διπλοί αστέρες

(Αστρον.). Οι αστέρες που, ενώ όταν παρατηρούνται με γυμνό μάτι φαίνονται απλοί, με τη χρήση τηλεσκοπίου ή άλλης μεθόδου αποκαλύπτεται ότι αποτελούν ομάδα από δύο ή τρία ουράνια σώματα. Αυτό συμβαίνει επειδή βρίσκονται περίπου στην ίδια οπτική ακτίνα και προβάλλονται σχεδόν στο ίδιο σημείο της ουράνιας σφαίρας, χωρίς να έχουν καμία άλλη σχέση μεταξύ τους (οπτικοί δ.α.) ή επειδή δύο αστέρες περιστρέφονται γύρω από το κοινό κέντρο μάζας τους. Από τους αστέρες αυτούς πολυπληθέστεροι είναι οι διπλοί και ακολουθούν οι τριπλοί, οι τετραπλοί ή πολλαπλοί. Τουλάχιστον τo 25% των απλανών αστέρων είναι συστήματα δ.α. Στους δ.α., παρότι τα δύο μέλη της ομάδας έχουν τo ίδιο μέγεθος, πολλές φορές ο ένας είναι λαμπρότερος και ονομάζεται κύριος αστέρας και ο άλλος αμυδρότερος και αποκαλείται συνοδός. Οι δύο αστέρες κινούνται γύρω από το κοινό κέντρο μάζας του συστήματος. Οι δ.α. αναγνωρίζονται: οφθαλμοσκοπικά, φασματοσκοπικά και φωτομετρικά. Οφθαλμοσκοπικά αναγνωρίζονται μόνο τα ζεύγη αστέρων που βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση μεταξύ τους και μπορούν να διακριθούν με το τηλεσκόπιο χάρη στην οπτική ή τη φωτογραφική μέθοδο. Η φασματοσκοπική μέθοδος χρησιμοποιείται επειδή με τα σημερινά τηλεσκόπια δεν μπορούμε να διακρίνουμε αποστάσεις από 5’’ έως 1/4’’, που είναι κυρίως οι φαινόμενες αποστάσεις των δ.α. Ο πρώτος δ.α. που ανακαλύφθηκε φασματοσκοπικά ήταν o ζ Μεγάλης Άρκτου. Τέλος, η φωτομετρική μέθοδος χρησιμοποιείται όταν το επίπεδο κίνησης των δ.α. βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τον παρατηρητή, οπότε συμβαίνουν εκλείψεις των αστέρων και η λάμψη τους είναι μεταβλητή. Οι καμπύλες φωτός, που σχηματίζονται με τη φωτομετρική παρατήρηση τη στιγμή των εκλείψεων, έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα οποία επιτρέπουν την αναγνώρισή τους.